در دنیای روانشناسی، افراد با تیپ شخصیتی خودشیفته اغلب رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که در ظاهر با اعتمادبه‌نفس، جاه‌طلبی و نفوذ همراه است؛ اما در لایه‌های پنهان شخصیت‌شان، نیاز شدید به تأیید، کمبود همدلی، و حساسیت بالا به انتقاد نهفته است. این ویژگی‌ها می‌توانند در روابط کاری، عاطفی یا خانوادگی، مشکلات قابل توجهی ایجاد کنند.
مرکز کوچینگ پریسا احمدی‌منش با تمرکز بر تحلیل رفتارهای شخصیتی و استفاده از ابزارهایی مانند تست شخصیتی MBTI، به افراد کمک می‌کند تا ویژگی‌های پنهان شخصیت خود – از جمله گرایش به خودشیفتگی – را شناسایی کرده و با خودآگاهی بیشتر، روابط و تصمیم‌های زندگی‌شان را بهبود دهند.
در این مقاله، به بررسی دقیق شخصیت خودشیفته، نشانه‌ها، دسته‌بندی‌ها، تیپ‌های MBTI مرتبط، و راهکارهای مقابله و درمان می‌پردازیم.
اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) یک اختلال روانی بالینی و شناخته‌شده است که با ویژگی‌هایی مانند خودبزرگ‌بینی مفرط، نیاز مداوم به تحسین، ناتوانی در همدلی با دیگران، و رفتارهای بهره‌کشانه همراه است. تشخیص این اختلال در افراد دارای تیپ شخصیتی خودشیفته تنها از طریق ارزیابی تخصصی روان‌درمانگر امکان‌پذیر است.
رابطه MBTI و صفات خودشیفته‌گونه
ابزار MBTI برای شناخت ترجیحات شخصیتی افراد سالم طراحی شده و نباید با ابزارهای تشخیص اختلال‌های روانی اشتباه گرفته شود. همه تیپ‌های MBTI در چارچوب سلامت روانی تعریف می‌شوند و هیچ تیپی به‌تنهایی نشانگر اختلال یا آسیب روانی نیست.
با این حال، برخی تیپ‌ها یا ترجیحات شخصیتی (مانند Thinking یا ENTJ و ESTJ) ممکن است در شرایط خاصی و در صورت کاهش خودآگاهی یا وجود فشار روانی، تمایلاتی مانند تمرکز بالا بر دستاورد، تمایل به کنترل یا نیاز به دیده شدن از خود نشان دهند؛ اما این صفات هرگز به معنای ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیستند. بلکه در افراد مستعد، ممکن است زمینه‌هایی برای شکل‌گیری برخی ویژگی‌های ناسالم دیده شود که با خودشناسی و رشد فردی قابل مدیریت است.
بررسی برخی تیپ‌ها از نظر احتمال بروز رفتارهای خودشیفته‌وار:
ISFJ: معمولاً فروتن و خدمت‌گزار هستند، اما اگر احساس قدردانی نشود، ممکن است رفتارهای پنهان‌خودشیفته نشان دهند.
ISTP: مستقل و تحلیل‌گر، ممکن است در برابر کنترل یا انتقاد واکنش منفی شدید نشان دهند.
ESFJ: به شدت به تایید دیگران وابسته‌اند، و این در صورت افراط می‌تواند به خودشیفتگی پنهان منجر شود.
ISTJ: سخت‌گیر و قانون‌مدار، گاهی احساس برتری نسبت به دیگران دارند.
INFP: گرچه حساس و درون‌گرا هستند، اما ممکن است حس خاص‌بودن افراطی نشان دهند.
ESFP: علاقه‌مند به توجه و محبوبیت، مستعد رفتارهای خودشیفته‌گونه در جمع هستند.
ENFP: خلاق و پرانرژی، اما گاهی خواهان مرکز توجه بودن به‌شدت‌اند.
ESTJ: مدیریتی و کنترلی؛ از خودشیفته‌ترین تیپ‌ها اگر بدون خودآگاهی رشد یابند.
INTP: کمتر خودشیفته هستند اما اگر حس کنند از لحاظ فکری برترند، ممکن است نسبت به دیگران بی‌اعتنا شوند.
INFJ: خودمحور نیستند، اما اگر احساس کنند رسالت معنوی خاصی دارند، به نوعی خودشیفتگی متعالی دچار می‌شوند.
INTJ: اعتماد به نفس بالا، برنامه‌ریزی و دید استراتژیک، اگر کنترل نشود به خودبزرگ‌بینی می‌رسد.
ISFP: فردگرا و آزاد، خودشیفتگی‌شان بیشتر در قالب نیاز به تایید درونی پنهان است.
ENTP: به‌شدت عاشق جلب توجه و بحث هستند؛ در صورت عدم کنترل می‌توانند خودشیفته به‌نظر برسند.
ENFJ: گرچه رهبران کاریزماتیک‌اند، اما میل به تأثیرگذاری می‌تواند در مواردی به نیاز افراطی برای دیده‌شدن بدل شود.
ESTP: هیجانی و ماجراجو، عاشق مرکز توجه بودن؛ در موقعیت‌های ناپایدار ممکن است به رفتارهای خودشیفتگی‌گونه روی بیاورند.
ENTJ: از خودشیفته‌ترین تیپ‌های MBTI. قدرت‌طلب، منظم، جاه‌طلب، کنترل‌گر.
تست روانشناسی شخصیت خودشیفته
برای بررسی اینکه فردی ویژگی‌های شخصیتی خودشیفته دارد یا نه، می‌توان از ابزارهایی مانند:
- تست NPI (Narcissistic Personality Inventory)
- آزمون MBTI
- پرسشنامه‌های ارزیابی همدلی، عزت نفس، و خودآگاهی
استفاده کرد و ترکیب نتایج این تست‌ها می‌تواند نمای واضح‌تری از شخصیت ارائه دهد.
همچنین برای تحلیل عمیق‌تر تیپ‌های شخصیتی و درک بهتر پیوند میان ویژگی‌های رفتاری و مدل MBTI، شرکت در دوره تربیت مربی شخصیت‌شناسی MBTI پیشرفته توصیه می‌شود. این دوره به افراد کمک می‌کند تا به شکل تخصصی‌تری با الگوهای شخصیتی مانند خودشیفتگی در چارچوب MBTI آشنا شوند و مهارت‌های لازم برای تفسیر حرفه‌ای را کسب کنند.
دسته‌بندی افرادی با تیپ شخصیتی خودشیفته
از نظر روانشناسی، افراد خودشیفته را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
خودشیفته آشکار (Overt Narcissist):
اعتماد به نفس ظاهری، برون‌گرایی، تمایل به رهبری و دیده شدن.
خودشیفته پنهان (Covert Narcissist):
درون‌گرایی، حساسیت زیاد به نقد، حس خاص‌بودن درونی اما با نمایش فروتنی.
این دسته‌بندی‌ها معمولاً با توجه به رفتار در اجتماع و میزان همدلی افراد مشخص می‌شود.
علائم اختلال شخصیت خودشیفته
- احساس بزرگ‌منشی و خاص‌بودن
- نیاز مداوم به تحسین
- انتظار رفتار ویژه از دیگران
- عدم تحمل انتقاد
- بهره‌برداری از دیگران برای رسیدن به اهداف
- ناتوانی در همدلی
- حسادت یا باور به اینکه دیگران حسادت می‌کنند
راه‌های رهایی از خودشیفتگی
اگر فردی متوجه صفات خودشیفتگی در خود شد، مسیر درمان و بهبود با این روش‌ها آغاز می‌شود:
- درمان شناختی-رفتاری (CBT)
- تقویت خودآگاهی و پذیرش محدودیت‌ها
- افزایش همدلی از طریق تمرین‌های ذهن‌آگاهی
- کاهش نیاز به تایید بیرونی
- مشاوره فردی یا گروهی با روان‌شناس متخصص
اگر طرف مقابل شما فردی خودشیفته است، باید چه رفتاری داشته باشید؟
برخورد با افراد دارای تیپ شخصیتی خودشیفته می‌تواند چالش‌برانگیز و انرژی‌بر باشد، به‌ویژه اگر رابطه‌ای نزدیک یا عاطفی با آن‌ها دارید. در چنین شرایطی، رعایت نکات زیر می‌تواند به حفظ سلامت روان شما کمک کند:
- حد و مرزهای مشخصی در ارتباط تعیین کنید.
اجازه ندهید طرف مقابل از احساسات یا زمان شما سوء استفاده کند. چارچوبی مشخص برای نوع رفتار قابل قبول تعیین کنید و بر سر آن بایستید. - درگیر بازی‌های روانی نشوید.
افراد خودشیفته گاهی با تحریک احساس گناه، القای ضعف یا بی‌ارزش‌کردن طرف مقابل، کنترل را به‌دست می‌گیرند. وارد این بازی‌ها نشوید و واکنش منطقی داشته باشید. - خودتان را مسئول احساسات او ندانید.
افراد خودشیفته معمولاً دیگران را مسئول ناراحتی یا ناکامی‌های خود می‌دانند. به‌خاطر احساسات یا واکنش‌های او، خود را سرزنش نکنید. - اگر رابطه سمی شد، به خروج سالم فکر کنید.
ادامه رابطه با یک فرد خودشیفته می‌تواند فرسایشی باشد. اگر احساس می‌کنید عزت نفس، آرامش یا استقلال‌تان در خطر است، قطع رابطه را جدی بگیرید. - در صورت لزوم، از مشاور یا روان‌درمانگر کمک بگیرید.
یک متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا مهارت‌های لازم برای مقابله با چنین روابطی را یاد بگیرید و احساسات خود را مدیریت کنید.
نتیجه‌گیری
درک و شناسایی صفات خودشیفتگی در خود یا دیگران، می‌تواند گامی مهم در جهت رشد فردی، افزایش خودآگاهی و بهبود روابط بین‌فردی باشد.
خوشبختانه، به کمک ابزارهایی مانند تست شخصیت‌شناسی MBTI و ارزیابی‌های روانشناسی تخصصی، شما می‌توانید بفهمید:
- آیا گرایش به رفتارهای خودشیفته‌گونه دارید یا نه
- کدام یک از تیپ‌های MBTI بیشتر با شخصیت شما هم‌خوانی دارد
- چطور می‌توانید نقاط ضعف را به قوت تبدیل کرده و در مسیر توسعه فردی گام بردارید
مرکز کوچینگ پریسا احمدی‌منش با بهره‌گیری از تست‌های معتبر روانشناسی و جلسات تحلیل تیپ‌شناسی، به شما کمک می‌کند تا نه‌تنها شخصیت خود را بهتر بشناسید، بلکه بتوانید روابط مؤثرتر، هوشمندانه‌تر و متعادل‌تری با دیگران برقرار کنید.
سوالات متداول
افراد دارای تیپ شخصیتی خودشیفته در روابط عاطفی چطور رفتار می‌کنند؟
در ابتدا جذاب و کاریزماتیک‌اند، اما به مرور کنترل‌گر، بی‌توجه به احساسات طرف مقابل و نیازمند تأیید می‌شوند.
بارزترین ویژگی افرادی با تیپ شخصیتی خودشیفته چیست؟
احساس برتری و نیاز مداوم به تحسین. همدلی پایین و واکنش شدید به انتقاد نیز شایع‌اند.
خودشیفته‌ترین تیپ شخصیتی MBTI کدام است؟
تیپ‌های ENTJ، ESTJ و ENTP بیشترین گرایش به خودشیفتگی دارند، به‌ویژه در نبود خودآگاهی و تعادل روانی.
اشتراک گذاری:
